Μουτζουρωμένο το γυαλί…

Οδοιπορικό στις…….. χαμένες Πατρίδες

*  Το κείμενο έγραψε ο δάσκαλος  Άλκης Οικονομίδης  για το Site του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Νομού  Καβάλας  τον Δεκέμβριο  του 2012

«ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ»

1η μέρα: Παρασκευή 16/11/2012: Αναχωρήσαμε στις 12:30μμ. Στις 7μμ πήραμε το φέρι από τη Μάδυτο (τουρκ: Ετσέαμπατ) και σε μισή ώρα πατήσαμε Ασία (Τσανάκκαλε). Στις 10μμ, φτάσαμε στο ξενοδοχείο GRAND HOTEL TEMIZEL, στο Sarimsakli, 10χμ έξω από το Αϊβαλί.
2η μέρα: Σάββατο 17/11/2012: Στην αρχαία Πέργαμο ξεναγηθήκαμε 9:30πμ- 11:30πμ. Στη Σμύρνη βρεθήκαμε από τις 1μμ ως τις 5:30μμ. Μετά το δείπνο στο ξενοδοχείο, ζητήσαμε και δεν μας αρνήθηκε ο οδηγός, μια εκτός προγράμματος βραδινή έξοδο στο Αϊβαλί (10μμ-12μεσάνυχτα)
3ημέρα: Κυριακή 18/11/2012: Γυρίσαμε το Αϊβαλί από τις 9πμ ως τις 10:30πμ. Σε ένα τεταρτάκι βρεθήκαμε στο δεύτερο από τα Μοσχονήσια που το ζήσαμε μία ώρα (10:45πμ με 11:45πμ). Στον αρχαιολογικό χώρο της Τροίας ξεναγηθήκαμε από τις 2μμ ως τις 3:30μμ. Πήραμε το φέρι των 4μμ από το Τσανάκκαλε για Μάδυτο. Επιστρέψαμε στην Καβάλα στις 11μμ.

«…ΤΙ ΝΑ ΘΥΜΗΘΩ, ΤΙ ΝΑ ΞΕΧΑΣΩ…»

*Δυσκολεύομαι να δαμάσω το συναίσθημα και να αναφερθώ με ψυχρή λογική στο τριήμερο 16,17,18 Νοεμβρίου 2012 που βρεθήκαμε στα παράλια της Μικράς Ασίας. Όποιος επισκέφτηκε τα μέρη αυτά, Σμύρνη, Αϊβαλί, Πέργαμο, Μοσχονήσια, Τροία καταλαβαίνει. Την εκδρομή οργάνωσε ο αγαπητός συνάδελφος Θανάσης Διαλεκτόπουλος, Σχολικός Σύμβουλος και διδάκτορας Βυζαντινολογίας. Τον ευχαριστούμε για την ευκαιρία που μας έδωσε. Συνταξιδιώτες 34 άτομα, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί της Καβάλας, κάποιοι συνοδευόμενοι από συγγενείς και φίλους. Όλοι λίγο-πολύ γνωριζόμαστε, τηρήσαμε το πρόγραμμα, δεν υπήρξαν διαφωνίες σε όσες αλλαγές του προέκυπταν, η παρέα έδεσε, βοήθησε και ο καλός καιρός, κύλησε όμορφα η εκδρομή. Η «εκδρομή» μας εκτός από, φυσικά, ψυχαγωγική ήταν επωφελέστατη και για τον εκπαιδευτικό, επιμορφωτικό και ιστορικό της χαρακτήρα. Στο γεμάτο παραστάσεις τριήμερο, παρασυρθήκαμε αναπόφευκτα συναισθηματικά αφού βοούν όλα τα μέρη που επισκεφτήκαμε και μαρτυρούν Ελλάδα. Από παιδί, να εξομολογηθώ, πονάει η ψυχή μου όταν διαβάζω για τη Μικρά Ασία. Τα ταξίδια αυτά, το Μάρτιο στην Πόλη πάλι με τον κ Διαλεκτόπουλο και το Νοέμβριο στα Παράλια, με βοήθησαν να λιγοστέψει ο πόνος.

*Ενός κακού μύρια έπονται. Έτσι λέει η παροιμία, αλλά δεν είναι έτσι πάντα. Αν και ξεκίνησε η εκδρομή μας με ατυχίες, αυτές τελικά δεν επηρέασαν την έκβασή της: μια συνάδελφος δεν πήρε την ταυτότητα μαζί της και κατέβηκε, αναγκαστικά, στα ελληνικά σύνορα. Μαζί της επέστρεψε και η φίλη που συνταξίδευε μαζί της. «Η κρίση ταυτότητας» μας χτύπησε λίγο αργότερα πάλι γιατί οι Τούρκοι τελωνειακοί αυτή τη φορά, μας επέστρεψαν μια ταυτότητα λιγότερη, από λάθος τους. Ώσπου να εξακριβωθεί όμως το λάθος, χάσαμε χρόνο και για λίγο… τη διάθεσή μας. Ευτυχώς, για λίγο.

*Περνώντας τον Έβρο, στα 25 χιλιόμετρα στο δρόμο προς την Πόλη, συναντάμε την Κεσσάνη. Εκεί στρίψαμε δεξιά για να κατεβούμε στο τέλος της χερσονήσου, στη Μάδυτο, για το καράβι προς Τσανάκκαλε. Το πορθμείο είναι ανοιχτό όλο το 24ωρο και «το πέρασμα» Ευρώπη- Ασία διαρκεί 25-30 λεπτά. Από την Κεσσάνη ως το Αϊβαλί ο δρόμος είναι, πλην μερικών τμημάτων, στενός, όχι αυτοκινητόδρομος και σε κάποια σημεία επικίνδυνος, θυμίζει έντονα τον παλιό δρόμο Καβάλας- Θεσσαλονίκης. Όμως το κακό οδικό δίκτυο αντισταθμίζει πλήρως η υπέροχη θέα στη θάλασσα ή τους απέραντους ελαιώνες.

*Παραθαλάσσιο, μακριά από κατοικημένη περιοχή, πολύ μεγάλο το ξενοδοχείο, πολυώροφο και με πολλά δωμάτια, αν και μέσα Νοεμβρίου είχε κίνηση. Ιδιαίτερα το Σάββατο βράδυ, τα παρκαρισμένα λεωφορεία από Ευρώπη και Ασία, τέτοια εποχή μόνον ομαδικός τουρισμός παρατηρείται, ήταν πάμπολλα. Μεγάλη ποικιλία στο πρωινό και το δείπνο. Ικανοποιητικό σέρβις. Εν ολίγοις, υποδειγματικός τουρισμός από τους Τούρκους σε αμιγώς… ελληνικά μνημεία ή ιστορικούς τόπους!

*Πολύ καλός γνώστης και χειριστής της ελληνικής γλώσσας, ο ελληνοσπουδαγμένος στο Αριστοτέλειο, ξεναγός του πρακτορείου κ.Μουράτ. Τον ζήλεψα για το λόγο αυτό, αρκετές στιγμές. Άριστος κάτοχος της ιστορίας, ακροβατούσε χρησιμοποιώντας λέξεις ή φράσεις ήπιες και όχι παρεξηγήσιμες όταν αναφερόταν σε γεγονότα ή θέματα ιδιαίτερα για μας τους Έλληνες. Είμαι βέβαιος, πως θα τα έλεγε διαφορετικά σε ένα γρουπ χωρίς Έλληνες. Πανέξυπνος και παμπόνηρος ταυτόχρονα. «Κατέβασε το διακόπτη» εξ αρχής, αρνούμενος κάθετα στον κ Διαλεκτόπουλο Θανάση, να έχει λόγο στην ξενάγηση, που αρκετοί από εμάς πιστεύαμε πως αυτός θα είναι ουσιαστικά ο ξεναγός. Έτσι είχε συμβεί τον περασμένο Μάρτιο στην Πόλη. Υπήρξε προσποιητά ευγενής μαζί μας και άφηνε χατιρικά κάποια πεντάλεπτα να μας μιλήσει ιδιαιτέρως ο κ.Θανάσης που προφανώς και δεν μας είπε όσα ήθελε να μας πει. Χαρακτηριστικό της προσποίησής του το εξής περιστατικό: βρισκόμαστε στα Μοσχονήσια, μόλις έχουμε τελειώσει την ξενάγηση στο Ναό του Ταξιάρχη και μας μένει περίπου μισή ώρα πια, ελεύθερη για να πιούμε έναν καφέ πριν αναχωρήσουμε. Δίπλα στην εκκλησία του Ταξιάρχη, έχουμε μαζευτεί μια παρέα 15 ατόμων γύρω από τη γιαγιά Ζεχρά και την χαιρόμαστε. Ξέροντας, ασφαλώς, περί τίνος πρόκειται ο Τούρκος ξεναγός, φωνάζει από μακριά «πάμε παρακαλώ» για να εισπράξει μια αυθόρμητη, ωραία και λίγο…σόκιν απάντηση από τη γιαγιά. «Εξ όνυχος τον λέοντα» κρίνοντας τον κ Μουράτ, δεν θα μου ‘λειπε την άλλη φορά. Αντιθέτως.

*Ράγισαν καρδιές στα Μοσχονήσια με την 80χρονη γιαγιά Ζεχρά. Μας υποδέχτηκε με χαμόγελο, μας μίλησε ζεστά με μαντινάδες, μας είπε τα παράπονά της, τον καημό της: δεν έχει ποτέ της πάει στην Κρήτη απ’ όπου ήρθαν οι δικοί της και δύσκολα να πάει πια. Της πήραν, χωρίς λόγο, τα κλειδιά της εκκλησίας του Ταξιάρχη, που είναι δίπλα στο σπίτι της και την οποία έδειχνε και ξεναγούσε για 26 χρόνια, στους επισκέπτες που έρχονταν στο νησί. Τώρα ανακαινίζεται για να γίνει Μουσείο! Παιδιά και εγγόνια της γιαγιάς αυτής με την υπέροχη αύρα, μιλούν τα ελληνικά. Αυτή η γυναίκα κάτι μου λέει πως το καντηλάκι της το καίει μυστικά και το Σταυρό της τον φυλάει μαζί με την αγάπη της για την Ελλάδα. Ντράπηκα που άργησα τόσα χρόνια «να την συναντήσω».

*Για τον οδηγό κ Αλέκο Ξανθόπουλο και το πρακτορείο «Γαιόραμα» έχουμε μόνον καλά λόγια να πούμε. Εξάλλου και η εκδρομή μαζί του, φέτος στην Πόλη, ήταν μια παρακαταθήκη! Το μοναδικό ίσως λάθος του ήταν η επιλογή του να πάρουμε το φέρι των 4μμ για Μάδυτο. Ναι μεν αυτό έλεγε το πρόγραμμα αλλά άξιζε μια ‘’παρασπονδία’’ ένα γκρουπ που ήταν τρεις μέρες άψογο. Εξάλλου τα εκτός προγράμματος, ομορφαίνουν μια εκδρομή. Φταίξαμε κι εμείς όμως που δεν του το ζητήσαμε καθαρά. Οι περισσότεροι θέλαμε να παραμείνουμε στο Τσανάκκαλε και για να σεργιανίσουμε λίγο στην παραλία και για να φάμε. Ήταν και μια ώρα που ο ήλιος βασίλευε γλυκά και έδινε ένα ιδιαίτερο φως στην πόλη. Το Τσανάκκαλε, φαινόταν μεγάλο και ζωντανό, ίσως μας έδινε κι άλλες παραστάσεις ενώ αντίθετα η Μάδυτος, είναι ένα σκέτο λιμάνι- πέρασμα με μηδέν ζωή. Κάτι σαν την Κεραμωτή να πούμε: όλοι πάνε εκεί για να περάσουν Θάσο!

*«Ζημιά» για τους φωτογράφους, ερασιτέχνες ή επαγγελματίες, ο περίπατος στο Αϊβαλί και τα Μοσχονήσια, δυο μέρη που δεν τα άλλαξε ο χρόνος, μοσχοβολάν Ελλάδα παντού και κρύβουν άπειρους πειρασμούς να φέρει κανείς «το φακό στο μάτι» και να ξοδέψει μπόλικα φιλμ: σπίτια, αρχοντικά, κήποι, δρομάκια, εκκλησιές, μπαξέδες, λουλούδια, πρόσωπα, τοπία. Αν βοηθάει δε κι ο ήλιος όπως σ’ εμάς …

*Και λίγα «για τον παρά»: 120€ το άτομο κόστος εκδρομής, με πρωινό, ημιδιατροφή, πορθμεία και ξεναγό πληρωμένα. Εξτρά πληρώσαμε από 15 τούρκικες λίρες για τον αρχαιολογικό χώρο της Περγάμου και άλλες τόσες για την Τροία. Το 1€ το ανταλλάξαμε με 2,2 λίρες περίπου. Το ευλογημένο «σιμίτι» το βρήκαμε στη Σμύρνη χωρίς…διατίμηση: ακριβότερα στην αποβάθρα (1 λίρα) αλλά σε άλλες όχι πολυσύχναστες πιάτσες 70 ή ακόμη και 60 λεπτά της λίρας. Παντού στην αγορά μπορούσες να απολαύσεις με 2-3 λίρες ένα ποτήρι φρεσκοστυμμένο χυμό ροδιού, άγνωστη συνήθεια σε μας. Οι τιμές σε υπαίθρια καφέ, λίγο πολύ…ελληνικές! Με ομάδα της Άγκυρας έπαιζε η ομάδα ποδοσφαίρου της Σμύρνης, πρωτάθλημα Β’ Εθνικής, το μεσημέρι της 17/11/2012. Τιμές εισιτηρίων 10, 20 και 30 τ. λίρες. Σκορ 1-1!

«ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ ΕΔΩΣΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ»

*Μιλούσα όπου και να βρέθηκα ελληνικά. Σχεδόν όλοι, μας απαντούσαν ελληνικά ή τουλάχιστον μας καταλάβαιναν. Σε τουριστικές περιοχές βρισκόμαστε! Κι αν κάποιοι δεν μας απαντούσαν ελληνικά, φαινόταν πως μας καταλάβαιναν αλλά δεν ήθελαν να μην μιλήσουν τούρκικα. Αυτήν την εντύπωση αποκόμισα. Στα Μοσχονήσια και τ’ Αϊβαλί πάντως, πολλοί ηλικιωμένοι τα γνωρίζουν και τα μιλάνε.

*Βρισκόμαστε στον ελεύθερο χρόνο μας, μια παρέα τεσσάρων ατόμων στο παζάρι της Σμύρνης, Σάββατο απόγευμα. Στενός πολύ ο δρόμος, σοκάκι, πάρα πολύς κι ο κόσμος που ανεβοκατέβαινε. Για να μην χαθούμε, κυριολεκτικά κρατιόμαστε χέρι-χέρι. Σε κάποιο μαγαζί με ρούχα, ο ιδιοκτήτης κατάλαβε τι του ζητήσαμε και προσπαθούσε να μας εξηγήσει με τα κουτσοελληνικά του, να μας εξυπηρετήσει. Τη στιγμή εκείνη ένας περαστικός άκουσε, στάθηκε λίγο, εξήγησε στα τούρκικα τον μαγαζάτορα τι θέλαμε και ακολούθως εξήγησε σε άπταιστα ελληνικά και εμάς τι ήθελε κι εκείνος. Η επωδός; Έσπευσε να χαθεί μες στο πλήθος δίνοντάς μας και την ευχή «ο Θεός μαζί σας». Ο τρόπος που μας ευχήθηκε, η ματιά του, η σπουδή του να φύγει, πρόδιδαν πολλά…

*Βράδυ Σαββάτου, στο Αϊβαλί, μια παρέα 6-7 συναδέλφων, πίναμε τσάι σε ένα μαγαζί στην άκρη του λιμανιού. Οι υπόλοιποι είχαν πάει στα μπουζούκια, δυο στενά πιο πέρα. Αν και έκανε ψύχρα, κάτσαμε έξω, μιλούσαμε δυνατά, αστειευόμαστε, γελούσαμε. Ο μπάρμαν, μια ξερακιανή αλλά αγαθή φυσιογνωμία γύρω στα 50, ερχόταν, έπαιρνε παραγγελίες, άκουγε, μας σερβίριζε αλλά δεν έβγαζε μιλιά. Κάτι υποψιαστήκαμε στην παρέα και είπαμε τουλάχιστον μην μας ξεφύγει κανένα προσβλητικό πείραγμα. Και όντως: όταν σηκωθήκαμε να φύγουμε, μας έδωσε ρέστα, μας μίλησε και μας χαιρέτησε…ελληνικότατα! Δεν άντεξε φαίνεται.

*Αϊβαλί, Κυριακή πρωί, πολύ ωραία μέρα, ηλιόλουστη. Ο ξεναγός ήταν λίγο βιαστικός να μας πάει σε μια εκκλησιά, αλλά εγώ ξέμεινα λίγο από την παρέα που προπορευόταν και τον ακολουθούσε. Είδα σε μια αυλή έναν κύριο να σκαλίζει τον κηπάκο του. Συμπαθέστατη φάτσα, ζεστή φυσιογνωμία, δεν έπεσα έξω. Τον καλημέρισα. Τα ελληνικά του, καλύτερα απ’ τα δικά μου. Πιάσαμε κουβέντα, βγήκαμε φωτογραφίες. Ήταν ένας 70χρονος ψαράς, μου μίλησε με λαχτάρα για την Καβάλα στην οποία έκανε μάλιστα κάποτε και 15μέρες και θυμόταν και 5-6 ονόματα γνωστών του από τα μέρη μας. Τα παιδιά και τα εγγόνια του μιλάνε κι αυτά την ελληνική.

*Λίγο μετά πάλι στο Αϊβαλί. Στην αγορά της πόλης που ήταν κλειστή, σε μια γωνιά ενός πεζόδρομου, ο κ Διαλεκτόπουλος, βρήκε την ευκαιρία, να μας μιλήσει για την ιστορία του τόπου μακριά από τον Τούρκο ξεναγό που, διακριτικά η αλήθεια, απομακρύνθηκε. Παραδίπλα, είδα έναν κύριο να ανοίγει το μαγαζί του, που έγραφε στα ελληνικά «ΚΡΗΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ». Σαν άτακτος μαθητής απομακρύνθηκα από το γκρουπ, πήγα κοντά του. Η γυναίκα του με καταγωγή από την Κρήτη. Τα ελληνικά του λίγα, αλλά η διάθεσή του να με δώσει να καταλάβω μεγάλη: με έβαλε μες στο μαγαζί του και παρόλο που ήταν 10 η ώρα το πρωί έβγαλε να με κεράσει τυριά, παστουρμάδες, μεζέδες, να πιούμε ένα ούζο. Κι όταν αρνήθηκα, επέμενε και μου έδωσε την κάρτα του με το τηλέφωνό του. Βekir Karakus, το όνομά του. Το κράτησα. Για μένα αυτό θα είναι πια το στέκι του Μπαλή, στο τραγούδι του Καλδάρα.

*Μοσχονήσια, Κυριακή πρωί. Μια συνάδελφος είχε πληροφορηθεί από το διαδίκτυο, πως ζει εδώ μια γιαγιά που όλοι ανελλιπώς οι Έλληνες την επισκέπτονται. Το σπίτι της μοιράζεται την ίδια αυλή με την εκκλησία του Ταξιάρχη, που τώρα ανακαινίζεται για να γίνει μουσείο! Ψάξαμε να την βρούμε οι δυο μας. Επειδή ήταν εκτός προγράμματος, δεν την χάρηκαν τη στιγμή όλοι από το γκρουπ, παρά μόνον όσοι ήταν κοντά. Η γιαγιά Ζεχρά, έτσι την λένε, μας απάντησε μετά από πολλά χτυπήματα στην πόρτα του σπιτιού της. Μια κοτσονάτη καλοστεκούμενη 80χρονη γιαγιά, «βέρα κρητικιά», με ένα χαμόγελο πέρα ως πέρα, έπιασε μας αγκάλιασε και μας φίλησε σαν να είμαστε παιδιά της και μας άνοιξε την ψυχή της. Μας είπε για τη ζωή της, την πίκρα και τον πόνο της με λόγια και με μαντινάδες. Μας καθήλωσε, την ακούγαμε σαν τη γιαγιά μας. Δάκρυσαν μάτια. Συγκινηθήκαμε!

«ΥΒΡΙΣ ΚΑΙ ΝΕΜΕΣΙΣ»

*Πουθενά, σε κανένα μνημείο, σε καμιά εκκλησία, σε κανέναν αρχαιολογικό χώρο, σε καμιά αναφορά του ξεναγού, σε κανένα προσπέκτους δεν υπήρχε η λέξη Ελλάδα. Και μια επιγραφή στην αρχαία Πέργαμο λες και ήταν επίτηδες ανάποδα εκτεθειμένη, μην κατανοήσει ο επισκέπτης πως η γραφή είναι αρχαιοελληνική. ΥΒΡΙΣ στην Ιστορία!

**Από όσες χριστιανικές εκκλησιές απόμειναν στο Αϊβαλί και τα Μοσχονήσια, τις περισσότερες τις αφήνουν ο χρόνος να τις γκρεμίσει. Κάποιες που ανακαινίζουν πρόκειται να τις μετατρέψουν σε Μουσεία ή εκθεσιακούς χώρους. Ένα κράτος όμως αν θέλει να είναι πολιτισμένο, οφείλει να τις ανακαινίζει και να τις παραδίνει στην πρότερή τους χρήση. Ας συνδράμει οικονομικά και η Ελλάδα. ΥΒΡΙΣ στον Πολιτισμό και τη Θρησκεία.

***Πολύ άτεγκτος ο Τούρκος ξεναγός του πρακτορείου, δέχτηκε μετά από πίεση να μας αφήσει μόνους στην προκυμαία της Σμύρνης, να μας μιλήσει ο κ Διαλεκτόπουλος για τα γεγονότα εκείνα. Δεν πέρασαν δυο λεπτά και ένα περιπολικό της αστυνομίας, έκανε βόλτες επιδεικτικά δίπλα μας. Όταν απομακρύνθηκε αυτό, εμφανίστηκε εξ ίσου απροκάλυπτα ένας τύπος, κλασικός σπιούνος, που έκατσε στα δυο μέτρα από την ομήγυρη να μας ακούει. Το διαλύσαμε φυσικά. ΥΒΡΙΣ στη Δημοκρατία.

****Περπατώντας στην προκυμαία, έντονα «έβλεπες» κι «άκουγες» τα διαδραματιζόμενα τον Αύγουστο του ‘22 εκεί. Τα ‘νιωθες. Κι όμως, χαρακτήρισε ανθρώπου νους τη σφαγή εκείνη, ως «συνωστισμό». Και μάλιστα ελληνικός! «Ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων» κυρία Ρεπούση; ΥΒΡΙΣ ανεξιλέωτη.

*****Πόλη, Πόντος, Παράλια, Καππαδοκία… Εξ ιδίων κρίνοντας, και οι τέσσερις παππούδες μου πρόσφυγες υπήρξαν, αντιλαμβάνομαι πως η φυσική μας παρουσία στα μέρη αυτά, βοηθά στην εμπέδωση της ιστορικής συνείδησης. Όχι μίσος, όχι θυμός. Μα ούτε λήθη. Απόδοση ΦΟΡΟΥ ΤΙΜΗΣ στον ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Εκπλήρωση Χρέους. Νέμεσις;